Anderhalve week geleden werd het ‘iconische’ Sluishuis in IJburg opgeleverd. Een prachtige constructie van aluminium en hout, gelegen in het IJ bij het Steigereiland, even voordat je via de sierlijke witte Heerma-brug de wijk IJburg binnenkomt. Een paradijselijke plek met water, boten, een restaurant en wandelboulevards rondom. Het was een groot feest, met ballonnen, verhuiswagens en blije bewoners, die hun gloednieuwe huurappartementen betrokken. Een betonnen trap, met aan weerszijden de houten terrassen van de duurste appartementen, leidde de bezoeker en bewoner naar het dak.

Ons huis op Haveneiland-West was even ervoor de verkoop ingegaan. Ook ik wilde dolgraag huren in dit indrukwekkend gebouw, dat ik in de jaren ervoor in afschuw had zien verrijzen. Zou het opnieuw een duistere constructie worden, zoals er al zo veel zijn in IJburg? Toen de steigers uiteindelijk waren verdwenen, verscheen tot mijn verbazing een wonderschoon bouwwerk, dat wel gelegen was in een grimmige omgeving, waar in de loop van de tijd autobranden waren geweest, schietpartijen en gewapende woningovervallen … Daarvan repten de brochures vast niets.

Zou het Sluishuis zich aan de heilloze gevolgen van de Wijk zonder Scheidslijnen IJburg kunnen onttrekken? Tot dan toe was het geen enkele nieuwe ontwikkeling gelukt. Zouden de bewoners van het mooie nieuwe gebouw zich opsluiten in hun veilige enclave wanneer ze eenmaal langs het armoedige kadegebouw naar het sfeerloze winkelcentrum, met erachter het koude en naargeestige Joris Ivensplein, decor van criminaliteit en Marokkaanse rapnummers (vanaf 2:37), waren gelopen. Winkelcentrum IJburg, waar ondernemers al tijden nood klaagden over het gebrek aan kapitaalkrachtig publiek, dat het centrum leek te mijden, en straatcoaches de AH afschermden.

Ik bekeek de plattegronden van de huurappartementen van het Sluishuis, waarbij het me opviel dat de ruimten slechts aan een zijde ramen hadden. Hoe zou het leefklimaat er in de hittezomer zijn, die steeds vaker leek voor te komen? De kleine appartementen waren nog beschikbaar, waarvan enkele geen enkele buitenruimte hadden. In de verkoopbrochure was de Deense architect aan het woord gelaten. Ik las het volgende en was met stomheid geslagen:

“Ik ben van mening dat een sociaal succesvolle stad diversiteit nodig heeft om 24/7 levendig te kunnen zijn. Met een mix van ingrediënten om het wonen, werken en ‘spelen’ zo aangenaam mogelijk te maken. Voor het ontwerp van Sluishuis werkten we met Barcode Architecten, de ontwikkelaars en de gemeente Amsterdam aan een dynamische plek waarbij privaat en publiek domein naadloos in elkaar overgaan. Een nieuwe buurt op het water van het IJ, waar niet alleen maar bewoners toegang toe hebben, maar ook de hele omgeving voor wordt uitgenodigd. Natuurlijk speelt het water daarbij een grote rol. Amsterdam heeft al veel plekken aan het water voor recreatie, maar die zijn als bij toeval ontstaan. Met Sluishuis creëren we moedwillig een gebouw met een zeer uitgebreid waterlandschap eromheen. Eilanden om te zonnen, een 400 meter lange pier en een waterpark met aanlegplekken voor sloepen en zeilbootjes. Om de uitnodiging te versturen aan de omgeving om het domein van het gebouw te betreden, hebben we de voorkant als het ware uit het water omhooggetild. Daar kun je straks met je sloepje gewoon onderdoor varen. Aan de landzijde loopt de bebouwing trapsgewijs op. Dat is niet alleen zo ontworpen om de zonligging van de appartementen te optimaliseren, maar ook aan die kant van het gebouw de buurt welkom te heten. Vanaf daar kun je als bezoeker gewoon het gebouw op en genieten van de scenic walk op het dak. Sluishuis zoekt bewust de activiteit op en wil relevant zijn voor zowel bewoners als bezoekers. In geen geval een saaie woontoren, maar een levendige en dynamische Amsterdamse buurt.“.

Werden hier geen fouten herhaald? Was niet al zonneklaar gebleken dat de wijk IJburg juist mislukt was als gevolg van deze diversiteitsgedachte, waarbij kansarm en kansrijk uitgenodigd ofwel gedwongen waren geweest om samen te leven. Kennelijk had deze Deense architect alle verontrustende berichtgeving over de wijk zonder scheidslijnen gemist. Het leek een misplaatste grap, die wel in een horrorscenario moest eindigen. Een nieuw sociaal experiment was geboren. Een prachtig prestigieus project werd eraan opgeofferd, te mooi voor de Wijk zonder Scheidslijnen IJburg.